Stacje uzdatniania i dezynfekcji wody w placówkach medycznych

Woda stanowi niezbędny element funkcjonowania każdej placówki medycznej – od szpitali po mniejsze przychodnie i gabinety. Jest niezbędna nie tylko do celów bytowych pacjentów i personelu, ale przede wszystkim w licznych procesach medycznych, takich jak sterylizacja narzędzi czy dializoterapia. Niestety jakość wody surowej, zarówno z sieci wodociągowej, jak i z własnych ujęć, rzadko spełnia rygorystyczne wymogi stawiane przez sektor ochrony zdrowia. Dlatego inwestycja w stacje uzdatniania i dezynfekcji wody w placówkach medycznych jest tak ważna dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów oraz prawidłowego działania wrażliwego sprzętu medycznego.

Woda demineralizowana dla sterylizatorni

Procesy sterylizacji narzędzi i sprzętu medycznego wymagają wody o najwyższym stopniu czystości – wody demineralizowanej. Jest to woda pozbawiona wszystkich rozpuszczonych soli mineralnych oraz innych zanieczyszczeń, zarówno chemicznych, jak i biologicznych. Użycie takiej wody jest kluczowe, aby zapobiec osadzaniu się kamienia i innych zanieczyszczeń na sterylizowanych przedmiotach oraz wewnątrz samego sterylizatora (autoklawu). Osady te mogłyby nie tylko uszkodzić drogi sprzęt, ale także przyczynić się do niedokładnej sterylizacji narzędzi.

Proces demineralizacji: etapy

Aby osiągnąć wymaganą czystość, woda musi przejść przez wieloetapowy proces demineralizacji w dedykowanej stacji:

1. Filtracja wstępna: Pierwszy etap polega na usunięciu z wody zanieczyszczeń mechanicznych. Stosuje się tu filtry mechaniczne, które chronią kolejne, bardziej wrażliwe elementy stacji uzdatniania. Filtry mechaniczne działają jak sito, zatrzymując cząstki stałe o określonej wielkości, zapewniając klarowność wody.

2. Zmiękczanie: Woda często zawiera duże ilości jonów wapnia i magnezu, powodujących twardość. Etap zmiękczania, realizowany za pomocą wymiany jonowej. Jest to istotne dla ochrony membran osmotycznych w kolejnym etapie, gdyż twarda woda mogłaby szybko doprowadzić do ich zużycia.

3. Filtracja na węglu aktywnym: Węgiel aktywny stosuje się w celu usunięcia z wody chloru i jego pochodnych, które uszkadzają membrany osmotyczne.

4. Odwrócona osmoza (RO): Woda pod wysokim ciśnieniem przepuszczana jest przez specjalną półprzepuszczalną membranę, która zatrzymuje niemal wszystkie rozpuszczone sole mineralne, metale ciężkie i inne zanieczyszczenia. W efekcie uzyskuje się wodę o bardzo niskiej przewodności elektrycznej. System odwróconej osmozy pozwala uzyskać wodę
demineralizowaną o najwyższej czystości, niezbędną w sterylizatorniach czy laboratoriach.

5. Lampa UV: Woda po procesie demineralizacji często jest również poddawana dezynfekcji UV, aby zapewnić jej czystość mikrobiologiczną.

Przeczytaj o naszej realizacji stacji demineralizacji dla szpitala.

Woda użytkowa w placówkach medycznych i zagrożenie bakterią Legionella

Woda wykorzystywana do celów użytkowych musi spełniać rygorystyczne normy. Podstawowym dokumentem regulującym jej jakość w Polsce jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2017 poz. 2294). Określa ono dopuszczalne parametry fizykochemiczne i mikrobiologiczne wody pitnej.

Szczególnym zagrożeniem w instalacjach wodnych, zwłaszcza w dużych budynkach użyteczności publicznej jak szpitale, jest bakteria Legionella pneumophila.

Dlaczego szpitale są szczególnie narażone?

Liczne zależności w budynkach jakimi są placówki medyczne, powodują potencjalne problemy z jakością wody. Są o między innymi:

• Rozległe i skomplikowane instalacje: Duże sieci wodociągowe z licznymi odgałęzieniami stwarzają idealne warunki do rozwoju biofilmu – warstwy mikroorganizmów przylegającej do wewnętrznych ścian rur. Biofilm ten stanowi idealne warunki do namnażania się bakterii Legionella.
• Stara instalacja wodna: Wiele szpitali w Polsce powstało stosunkowo dawno, od tego czasu instalacje wodne nie były wymianie. Większość z nich jest pokryta osadem, który ułatwia rozwój biofilmu, a tym samym skażenie wody mikroorganizmami.
• Stagnacja wody: W rzadziej używanych częściach instalacji może dochodzić do stagnacji wody. Bezpośrednio sprzyja to namnażaniu się mikroorganizmów w instalacji.
• Temperatura wody: Bakteria Legionella najlepiej rozwija się w temperaturze 20-50°C, co często pokrywa się z temperaturą wody w systemach CWU, zwłaszcza w miejscach, gdzie woda ulega schłodzeniu np. długich odcinkach instalacji.

Rozległe instalacje sprzyjają powstawaniu biofilmu

Zagrożenia związane ze skażeniem wody bakterią Legionella

Bakteria ta wywołuje legionellozę, chorobę występującą w dwóch postaciach: ciężkiego zapalenia płuc zwanego chorobą legionistów oraz łagodniejszej gorączki Pontiac. Do zakażenia dochodzi drogą wziewną – przez wdychanie aerozolu wodnego (np. podczas brania prysznica, korzystania z kranów z perlatorami, w fontannach, klimatyzacji) zawierającego bakterie.

Na zakażenie bakteriami Legionella najbardziej narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym. To właśnie takie osoby z reguły przebywają w placówkach medycznych z powodu choroby, leczenia immunosupresyjnego czy po przeszczepach narządów wewnętrznych. Dla nich zakażenie Legionellą może być szczególnie groźne, prowadząc do ciężkich powikłań, a nawet śmierci.

Zakażenie Legionellą może prowadzić do ciężkich powikłań

Regulacje prawne a Legionella

Wspomniane już Rozporządzenie Ministra Zdrowia określa, że w budynkach zamieszkania zbiorowego i przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, liczba bakterii Legionella sp. w ciepłej wodzie użytkowej nie powinna przekraczać 50 jednostek tworzących kolonię w 1000 ml wody. We wszystkich powstałych miejscach dopuszczalna zawartość bakterii Legionella to 100jtk/100 ml wody.

Rozporządzenie nakłada również obowiązek regularnego monitorowania obecności tych bakterii. Badania powinny być przeprowadzane przez podmioty wykonujące działalność leczniczą co najmniej dwa razy w roku. W przypadku stwierdzenia przekroczeń norm konieczne jest podjęcie działań naprawczych i zwiększenie częstotliwości badań.

Dezynfekcja ciepłej wody użytkowej dwutlenkiem chloru

Aby skutecznie zabezpieczyć instalację CWU przed rozwojem Legionelli, konieczna jest stała dezynfekcja. Jedną z najskuteczniejszych metod jest stosowanie dwutlenku chloru (ClO₂).
Generator dwutlenku chloru OXCL to zaawansowane, w pełni zautomatyzowane urządzenie, które produkuje dwutlenek chloru w kontrolowany sposób bezpośrednio w miejscu stosowania. Wyprodukowany ClO₂ jest następnie precyzyjnie dozowany do instalacji wodnej, proporcjonalnie do przepływu wody (na podstawie odczytów z wodomierza). Gwarantuje to utrzymanie stałego, skutecznego stężenia środka biobójczego w całej sieci.

Zaletą dwutlenku chloru jest jego zdolność do przenikania przez warstwę biofilmu i niszczy znajdujące się w nim bakterie. Ponadto ClO2 charakteryzuje się skutecznością w szerokim zakresie pH. W przeciwieństwie do niestosowanego już chloru nie tworzy on potencjalnie rakotwórczych trihalometanów (THM).

Wymóg posiadania dwóch niezależnych źródeł wody i konieczność jej uzdatniania

Przepisy prawa wymagają, aby obiekty takie jak szpitale miały zapewnione ciągłe dostawy wody, co w praktyce oznacza konieczność posiadania co najmniej dwóch niezależnych źródeł zaopatrzenia w wodę. Najczęściej jest to podstawowe podłączenie do sieci wodociągowej oraz rezerwowe źródło, którym może być własne ujęcie wody (np. studnia głębinowa).  

Uzdatnianie wody z niezależnych źródeł

Woda pochodząca z własnego ujęcia często nie spełnia norm jakościowych i wymaga odpowiedniego uzdatniania przed wprowadzeniem do instalacji szpitalnej. Do najczęstszych problemów jakościowych wody należą: zbyt duże stężenie żelaza i manganu, nadmierna twardość wody czy zanieczyszczenia stałe powodujące mętność wody.

Chcesz dowiedzieć się wiecej o naszych w tym zakresie realizacjach? Kliknij tutaj.

Dobór systemu uzdatniania: rola analizy wody

Niezwykle istotne jest, aby każda stacja uzdatniania wody dla placówki medycznej była projektowana i dobierana indywidualnie, na podstawie szczegółowych wyników badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych wody surowej. Analiza ta pozwala określić rodzaj i stężenie zanieczyszczeń. Dopiero na tej podstawie można dobrać odpowiednie technologie i urządzenia.

Celem jest uzyskanie wody o parametrach zgodnych z wymaganiami dla danego zastosowania. W przypadku wody użytkowej punktem odniesienia są najczęściej parametry określone we wspomnianym Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dla wody technologicznej (np. do sterylizacji, dializ) obowiązują jeszcze bardziej rygorystyczne normy, często określone przez producentów urządzeń.

Stacje uzdatniania i dezynfekcji wody w placówkach medycznych: podsumowanie

Zapewnienie najwyższej jakości wody we wszystkich obszarach funkcjonowania placówki medycznej jest nieodzownym elementem systemu zarządzania bezpieczeństwem i jakością opieki zdrowotnej. Niezwykle ważną rolę odgrywają odpowiednio dobrane i prawidłowo eksploatowane systemy uzdatniania i dezynfekcji. Inwestycja w technologie, takie jak wielostopniowa filtracja, odwrócona osmoza czy dezynfekcja dwutlenkiem chloru, w połączeniu z regularnym monitoringiem jakości wody i przestrzeganiem obowiązujących przepisów.